Począwszy od neandertalczyka

Skarżyce, obecnie jedna z dzielnic Zawiercia, nie doczekały się dotąd historycznego opracowania. Brak ten postanowili nadrobić zauroczeni historią miejscowości: Witold Leśniak, sołtys Skarżyc i Jadwiga Miśta, absolwentka WSP w Częstochowie, którzy zdecydowali się stworzyć kronikę miejscowości. Ilustrację do niej wykona Joanna Czerwińska, również mieszkanka Skarżyc.

- Najstarsza wzmianka o Skarżycach pochodzi z 1105 r., kiedy papież Kalikst zatwierdził posiadłości klasztoru Benedyktynów w Tyńcu. W 1455 r. wspomina o Skarżycach w kronice Jan Długosz. W ciągu wieków ziemia skarżycka przechodziła raz w ręce świeckich, raz duchownych. W 1327 r. król Władysław Łokietek wymienił Skarżyce na Włodowice - informuje sołtys Skarżyc. - Sama nazwa miejscowości wywodzi się stąd, że w Skarżycach odbywały się sądy. Ludzi skarżono w rynku, gdzie wbity był pal. Skazanych na śmierć wieszano na szubienicach między Kromołowem a Skarżycami, a kara przypiekania odbywała się w dzisiejszych Pieckach.

Skarżyce były ważnym ośrodkiem kupieckim. Od XV do XVI wieku panował w miejscowości ród Brzeskich. Mikołaj Brzeski był fundatorem kościoła, który miał stać się ostoją katolicyzmu wobec opanowanego kalwinizmem i arianizmem kościoła w Komołowie. Dzieło Mikołaja kontynuował Wojciech Giebułtowski, który rozbudował kościół o trzy absydy. Krótko Skarżyce należały do Firlejów. Ostatnimi właścicielami byli Heppenowie.

- Od XVI w. istniała tu szkoła, której kierownikiem był Adam z Mstowa. W 1675 r. pojawił się problem wypłacania pensji dla nauczyciela. Mieszkańcy zobowiązali się płacić, ale nie dotrzymali słowa. W związku z tym Ludwik Heppen zamienił szkołę na kuźnię - dodaje Jadwiga Miśta. - W 1772 r. na gruntach plebańskich powstał szpital i jednocześnie przytułek dla ubogich.

Po śmierci Heppenów dekretem cara Aleksandra II ziemia została rozdana chłopom, którzy na część cara wykuli w kamieniu w 1866 r. pomnik (do dziś zachował się cokół). Później Skarżyce zmieniały przynależność wielokrotnie: należały do powiatów lelowskiego, pilickiego, będzińskiego, olkuskiego. W końcu od 1945 r. są w powiecie zawierciańskim.

Archeolodzy dowiedli, że pierwsi osadnicy pojawili się na tych terenach od 120 tys. do 60 tys. lat p.n.e., był to lud środkowego paleolitu. W jaskini Okiennik znaleziono przedmioty z przełomu er: fragmenty naczyń glinianych, kości i wisiorek z kła dzika (w XIV w. była to siedziba rozbójników). Z kolei w Dziadowej Skale odkryto pozostałości neandertalczyka sprzed ok. 55 tys. lat p.n.e.
Nie sposób opisać całej barwnej historii Skarżyc. Próbą kompleksowego przedstawienia dziejów będzie powstająca kronika, która doczeka się publikacji.