Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Historia Zagłębia: Jak wyglądało projektowanie Zagłębia Dąbrowskiego w czasie II wojny światowej?

Dr hab. Robert Krzysztofik
Osią nowego centrum miał być fragment DK 94, wokół którego powstać miało nowe centrum otoczone nową zabudową mieszkaniową
Osią nowego centrum miał być fragment DK 94, wokół którego powstać miało nowe centrum otoczone nową zabudową mieszkaniową AD
Czy wiedzieli Państwo, że Niemcy, w czasie II wojny światowej zaplanowali rozwój Zagłębia Dąbrowskiego? Ich plany wykorzystano częściowo w czasach PRL-u. Pisze o tym dr hab. Robert Krzysztofik.

Okres II wojny światowej bezwzględnie kojarzy się dewastacją przestrzeni miejskiej wielu polskich miast. Tych leżących przed wojną w Polsce, i tych zlokalizowanych już w nowych granicach. Dotkliwszą niż degradacja przestrzenna była jedynie eksterminacja ludności polskiej i żydowskiej. Te fakty są dobrze znane i relatywnie dobrze uwypuklone w różnych aspektach i w różnej formie.

Planowanie regionalne w czasie wojny

W tym kontekście jawi się dość przekorne pytanie: czy można doszukać się w tym okresie jakichś elementów planowania regionalnego, które moglibyśmy określić jako pozytywne czy może bardziej właściwie – porządkujących przestrzeń geograficzną? Okazuje się, że tak, a zagłębienie się w fakty dotyczące konkretnych rozwiązań może zaskakiwać. Dlaczego? Ponieważ, część z nich jak najbardziej współcześnie funkcjonuje. Z uwagi na to, że przedsięwzięcia te zostały zrealizowane po II wojnie światowej, w żaden sposób nie kojarzymy ich jednak z okresem niemieckiej okupacji Zagłębia. To, że tak się stało wynika w równym stopniu z tzw. wyparcia świadomości, iż „coś dobrego” mogło wtedy wykiełkować. Po drugie zaś, o to by tak się stało skutecznie dbały władze i decydenci, a chyba i częściowo projektanci okresu powojennego (1945-1989).

Niemcy planowali sieć miast

Cóż to były zatem za projekty? Po pierwsze należy wspomnieć o niemieckim planowaniu sieci miast na terenach okupowanych. Tego zadania podjął się niemiecki planista i geograf Walter Christaller. Opierając swą ideę o system hierarchicznych heksagonów, sugerował, iż część miast powinna zostać rozbudowana, a inne zdegradowane – tak by zgadzało się z jego modelem. Miasta Zagłębia miały raczej jako zbiór stracić swoje znaczenie, a potencjał miejski miał zostać przeniesiony na pogranicze dzisiejszych – Sosnowca, Dąbrowy Górn. i Będzina. Osią nowego centrum miał być fragment DK 94 wokół, którego powstać miało nowe centrum otoczone nową zabudową mieszkaniową. Idea minimalizacji roli miast dzisiejszej konurbacji katowickiej, w tym Zagłębia nie powiodła się. Natomiast plan zabudowy słabo zurbanizowanych terenów pomiędzy wspomnianymi miastami udał się tylko w strefie obrzeżnej i został zrealizowany w latach 70. i 80. XX wieku (Mydlice, Środula, Warpie, Zagórze). Plany niemieckie zakładały w Zagłębiu powstanie nowego centrum oraz stopniowe niwelowanie substandardowej zabudowy i terenów zdegradowanych. Dodatkowo zaplanowano system nowych miast satelitarnych o funkcjach mieszkaniowych. W 1943 r. pojawia się projekt wskazujący na powstanie Tychów, Pyskowic i – co nas tutaj najbardziej interesuje – Gołonoga (Oststadt). Jak wiadomo plany budowy nowych miast wdrożono już w latach 50. XX wieku.

Chcieli budować bezkolizyjne drogi

Niemcy planowali także unowocześnić układ transportu drogowego. W związku z tym zaproponowali powstanie dróg bezkolizyjnych, które zbudowano w kolejnych dziesięcioleciach, już po wyzwoleniu. Były to S86 na odcinku Katowice-Sosnowiec-Będzin/Czeladź, DK 94 na odcinku Sosnowiec –Dąbrowa Górnicza (zrealizowane jako tzw. Trasa K-D) oraz droga S1 na odcinku Dąbrowa Górnicza-Dańdówka-Jęzor i dalej w kierunku Tychów. Podsumowując – w czasie niemieckiej okupacji powstało wiele ważnych projektów regionalnych, które z oczywistych względów zrealizowano dopiero w kolejnych dekadach, i z równie oczywistych – firmowane były one jako projekty epoki socjalizmu.

Artykuł powstał w ramach współpracy DZ z Instytutem Zagłębia Dąbrowskiego w Sosnowcu

Historia Zagłębia: Aktorka z Sosnowca, która zdobyła Złoty Glob

Historia Zagłębia: Tragiczne losy policjantów z Maczek

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Filip Chajzer o MBTM

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na sosnowiec.naszemiasto.pl Nasze Miasto